Praten over de dood is doodnormaal

Tijdens de Week van Palliatieve Zorg vragen we aandacht voor een onderwerp dat vaak wordt vermeden: sterven. Toch is het juist in de zorg belangrijk om hierover op tijd, open en met aandacht in gesprek te gaan. Palliatieve zorg is méér dan medische zorg in de laatste levensfase. Het gaat ook over emoties, zingeving, afscheid nemen en het levensverhaal van de cliënt.

Bij Zorgpartners Midden-Holland delen geestelijk verzorger Marije en specialist ouderengeneeskunde Marlies hun ervaringen. Zij laten zien hoe zorgprofessionals een waardevolle rol kunnen spelen in deze kwetsbare fase van het leven. “Sterven raakt iedereen en kent meerdere kanten,” zegt Marije. “Daarom is samenwerking zo belangrijk. Als er tijd en rust is voor goede gesprekken, kunnen we écht iets betekenen.”

Palliatieve zorg begint eerder dan je denkt
Volgens Marlies begint palliatieve zorg niet pas in de terminale fase, maar al veel eerder. “Soms al bij de diagnose of bij verhuizing naar het verpleeghuis. Door op tijd te signaleren en het gesprek aan te gaan, kunnen we veel betekenen voor cliënten en hun naasten. Het voorkomt dat mensen overvallen worden door moeilijke beslissingen op een kwetsbaar moment.”

Ook Marije benadrukt het belang van vroegtijdige gesprekken. “Tijdens een zorgleefplangesprek kun je al vragen stellen over wensen in de laatste levensfase. Dat geeft rust en helpt bij het aanvaarden van de eindigheid van het leven.”

Luisteren, doorvragen en ruimte geven
Een gesprek over de dood hoeft niet zwaar te zijn. Marlies: “Je kunt aanhaken op wat iemand vertelt. Als iemand zegt iets te missen, vraag dan wat dat voor hem betekent. Zo praat je op een natuurlijke manier over kwaliteit van leven.”

Soms kun je het onderwerp ook zelf ter sprake brengen. “Zeg dat je er wilt zijn, niet alleen voor praktische zaken, maar ook voor levensvragen. Bijvoorbeeld: wat brengt iemand vreugde, waar liggen zorgen? Misschien wil iemand daar iets over delen – en zo niet, dan geef je wel de ruimte om erover na te denken.”

Marije hoort regelmatig uitspraken als: “Ik hoop dat ik morgen niet meer wakker word.” Ze reageert daar altijd op. “Vaak blijkt dat mensen veel hebben verloren en hun leven niet meer zinvol vinden. Door echt te luisteren en ruimte te geven aan dat gevoel, ontstaat er soms weer veerkracht.”

Medische keuzes en teamwerk
In deze fase komen ook medische keuzes aan bod. “Niet alles wat kan, moet ook,” zegt Marlies. “Het is belangrijk dat cliënten en naasten begrijpen dat ze een keuze hebben. De arts bespreekt dit inhoudelijk, maar als verpleging heb je een belangrijke rol in het signaleren en luisteren.”

Ook vragen over euthanasie en palliatieve sedatie komen regelmatig voorbij. Goede voorlichting is dan cruciaal. “Mensen willen weten wat mogelijk is als ze veel pijn krijgen,” zegt Marije. “Als team zorgen we samen voor goede palliatieve zorg.”

Tot slot: durf het gesprek aan te gaan
De belangrijkste boodschap van Marije en Marlies? Durf het gesprek aan te gaan. Ook als het spannend voelt. Je hoeft niet alles te weten of op te lossen. Door te luisteren, vragen te stellen en ruimte te geven, doe je al ontzettend veel. “Praten over de dood is niet raar,” zegt Marlies. “Het is juist zorgzaam.”